राज्यसभा

राज्यसभा हे भारतीय संसदेतील जेष्ठ सभागृह आहे. राज्यसभेत २५० सभासद असून त्यातील १२ सभासदांची नेमणुक राष्ट्रपती विविध क्षेत्रातील (कला, साहित्य, विज्ञान व समाजसेवा) मान्यावरांमधुन करतात. इतर २३८ सभासदांची निवड राज्य व केंद्रशासीत प्रदेश विधिमंडळ करतात.
राज्यसभेचा कार्यकाळ ६ वर्षांचा असून एक तिमाही सभासदांची निवड दर दोन वर्षांनी होते. राज्यसभेचे सत्र कायमस्वरुपी असून ते लोकसभेप्रमाणे विलीन होत नाही. राज्यसभा व लोकसभा यांना सम अधिकार आहेत, शिवाय धन विधेयक (Money/Supply Bill) जेथे लोकसभेस अध्यारोही अधिकार आहेत. जर परस्पर विरोधी ठराव झाल्यास एक संयुक्त बैठक घेतली जाते. परंतु लोकसभेची सभासद संख्या दुप्पट असल्याने त्यांना बहुमत मिळुन जाते.
राज्यसभेचे अध्यक्ष हे पदेन भारतीय उपराष्ट्रपती असतात. राज्यसभेचे उपाध्यक्ष यांची निवड सदस्य मतदानाने होते. अध्यक्षांच्या गैरहजरीत उपाध्यक्ष सभेचे कामकाज पाहतात.
राज्यसभेचे पहिले सत्र बैठक मे १३, १९५२ साली झाली.

सदस्य पात्रता

राज्यसभेचा सभासद होण्यास तो/ती व्यक्ति भारतीय नागरिक असावी. वय तीस पेक्षा जास्त. ही व्यक्ती मानसिक रीत्या स्वस्थ असून कर्जबाजारी ही नसावा. ह्या व्यक्तीने शपथपत्र द्यावे ज्यात त्याच्या कोणत्याही अपराधी कारवाई करण्यात आली नाही. आरक्षित जागांसाठी ही व्यक्ति अनुसुचित जाती/जमातीतील असले पाहिजे.

नियुक्ति

राज्यसभा सदस्यांची निवड प्रत्येक राज्यातील विधानसभेमार्फत होते. प्रत्येक राज्यासाठी जागा निर्धारीत आहेत व समान नसुन लोकसंखेप्रमाणे ठरविण्यात आल्या आहेत. २००६ मधील जागा संख्या पुढील प्रमाणे आहे:

 राज्य जागा
१ अरुणाचल प्रदेश १
२ आंध्र प्रदेश १८
३ आसाम ७
४ उत्तर प्रदेश ३१ (फक्त ३० जागा भरल्या आहेत्)
५ उत्तराखंड ३
६ ओडिशा १०
७ कर्नाटक १२
८ केरळ ९
९ गुजरात ११
१० गोवा १
११ छत्तीसगढ ५
१२ जम्मू आणि काश्मीर ४
१३ झारखंड ६
१४ तमिळनाडू १८
१५ त्रिपुरा १
१६ दिल्ली ३
१७ नागालँड १
१८ पंजाब ७
१९ पुडुचेरी १
२० पश्चिम बंगाल १६
२१ बिहार १६
२२ मणिपूर १
२३ मध्य प्रदेश ११
२४ महाराष्ट्र १९
२५ मिझोरम १
२५ मेघालय २
२७ राजस्थान १०
२८ सिक्किम १
२९ हरियाणा ५
३० हिमाचल प्रदेश ३
३१ नामांकित १२ (फक्त १० जागा भरल्यात)
एकुण: २४२ [१]

सदस्यत्व

सत्र

सामान्यतः राज्यसभेचे दर वर्षी ३ सत्र होतात.[१]

कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:

टिप्पणी पोस्ट करा

याची सदस्यत्व घ्या: पोस्ट (Atom)